Z pośród 76 pierwiastków, jakie roślina może pobierać, do składników pokarmowych zalicza się 16 z nich, łącznie z tlenem (O), wodorem (H) oraz węglem (C). Pierwiastki te nazywane są biogenami (pierwiastki biogeniczne). Pozostała grupa (13) sklasyfikowana została jako składniki mineralne, z czego 3 jako makroskładniki pierwszoplanowe azot (N), fosfor (P), potas (K), a także magnez (Mg), siarka (S) oraz wapń (Ca), jako makroskładniki drugoplanowe. Pozostałe to mikroskładniki.

Dodać jednak należy, iż istnieje jeszcze jedna grupa pierwiastków, której wpływ na rośliny jest jeszcze słabo znany, ale oddziałuje ona korzystnie na procesy fizjologiczne niektórych roślin - są to tak zwane pierwiastki korzystne, czyli krzem (Si), sód (Na), nikiel (Ni) oraz kobalt (Co).

Cynk - mikroelement o makro znaczeniu

Mikroelementy, jako grupa składników pokarmowych traktowana jest przez rolników ze zbyt małą uwagą i starannością przy ustalaniu planu nawożenia roślin uprawnych, co może stanowić problem podczas wystąpienia warunków stresowych, takich jak okresowe susze, czy przymrozki. W przypadku uprawy rośliny takiej jak kukurydza należy pamiętać, że najważniejszym mikroelementem jest cynk (Zn). 

Aplikacji tego pierwiastka można dokonać na kilka sposobów, m.in. w nawozach stałych aplikowanych doglebowo przed siewem roślin, w nawozach płynnych doglebowo lub nalistnie. Jak podaje literatura fachowa, nawożenie cynkiem powoduje korzystne efekty plonotwórcze nawet na glebach zasobnych w ten składnik pokarmowy. Dokonując wyboru nawozu zawierającego Zn należy pamiętać, że im później jest on stosowany, tym szybciej musi zostać pobrany przez roślinę. 

Rola tego mikroelementu w roślinie wrażliwej, jaką jest kukurydza polega przede wszystkim na stymulacji pobierania azotu i jego fizjologicznej aktywności.

Odgrywa on również bardzo ważną rolę w procesie kształtowania się plonu kukurydzy, między innymi poprzez wpływ na wydłużenie się okresu aktywności fotosyntetycznej liści, jak również aktywuje szereg enzymów od niego zależnych, których ilość przekracza 300. 

Cynk – co sprawia, że jest niedostępny?

Do prawidłowego funkcjonowania roślin zawartość tego pierwiastka powinna być odpowiednio duża. Szczególnie problem z dostępnością cynku może się uwidaczniać na glebach o wysokim odczynie (pH 7 i wyższe). Wysoka zawartość fosforu w glebie (który jest antagonistą wobec cynku), również może ograniczać jego dostępność dla roślin. Przyczyną niskiej przyswajalności cynku może być również duża zawartość substancji organicznej w glebie. 

Jak rozpoznać niedobór cynku i dlaczego lepiej zapobiegać niż leczyć? (proszę o  zdjęcie ilustrujące niedobór)

Do najbardziej typowych objawów niedoboru cynku w kukurydzy należą: 

1. zmniejszenie się powierzchni liści na młodych roślinach i ich jasnozielone zabarwienie pomiędzy nerwami, 

2. białe pasy wzdłuż nerwu głównego liści od nasady liścia, ale nerw główny i brzegi blaszki liściowej pozostają zielone, 

3. karłowacenie roślin spowodowane skróceniem międzywęźli, 

4. opóźnianie się terminu wyrzucania wiech i kwitnienia,

5. białoszare zabarwienie nasion. 

Widoczne objawy niedoborów oznaczają, że utrata części plonu jest nieodwracalna, a spóźniona aplikacja nie będzie już tak efektywna.

Jakie gatunki są wrażliwe na brak cynku?

Do roślin najbardziej wrażliwych należą: kukurydza, len, fasola, chmiel, jabłonie, sorgo.

Umiarkowanie wrażliwe są takie rośliny jak: jęczmień, burak cukrowy, cebula, koniczyna czerwona, lucerna, pomidor, soja, ziemniak.

Tolerancyjne na niedobory cynku są natomiast: pszenica, owies, żyto, trawy, groch, gorczyca, marchew.

 

Gdy nauka spotyka praktykę

Poniższej prezentowane wyniki obejmują doświadczenie ścisłe z zakresu różnych systemów nawożenia i ich wpływu na plon. Nawożenie Zn, zwłaszcza pogłówne (dolistne, w krytycznej fazie 5 liści) istotnie i bezpośrednio wpływa na zwiększenie liczby ziarniaków w kolbie. Różnice między kontrolą, a nawożeniem dolistnym wahają się od 9,3 do 37%. Analizując wpływ cynku na kukurydzę, jako jednego z gamy mikroelementów, których rośliny potrzebują do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania, należy zadać sobie pytanie: 

Czy mnie, jako producenta, stać na to żeby nie uwzględnić mikroelementów w nawożeniu?

 

Tabela 1. Struktura plonu - ilość ziarniaków w kolbie, w poszczególnych odmianach w zależności od systemu nawożenia, szt.

** P < 0,01;  

Źródło: Bartosz Ridiger: „Ocena wpływu nawozu cynkowego na stan odżywienia i elementy struktury plonu kukurydzy.”/ Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu.

Liczba ziarniaków w kolbie jest wypadkową dwóch czynników, tj. liczby rzędów w kolbie, która  jest cechą odmianową i jest uwarunkowana genetycznie oraz liczbą ziarniaków w rzędzie.

Analizując powyższą tabelę (tab.1) można stwierdzić jasno, iż nawożenie Zn miało wyjątkowo korzystny wpływ na liczbę ziarniaków w kolbie, największy wzrost odnotowano w sytuacji, gdy cynk zastosowany był pogłównie (dolistnie).

Oczywiście za plon nie odpowiada tylko ilość ziarniaków, ale też ich sumaryczna masa. Badanie obejmowało również ten parametr, co prezentuje tabela nr 2.

Tabela 2. Plon ziarna kukurydzy, t∙ha-1

** P < 0,01;  * P < 0,05; r.n. – różnica nieistotna

Źródło: Bartosz Ridiger: „Ocena wpływu nawozu cynkowego na stan odżywienia i elementy struktury plonu kukurydzy.”/ Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu.

Porównując warianty nawożenia z kontrolą, można stwierdzić, że mikroelement ten wpłynął na przyrost plonu ziarna odpowiednio o 14% gdy cynk stosowany był przedsiewnie i 20% gdy cynk aplikowany był pogłównie, dolistnie w fazie 5 liścia kukurydzy.

Kukurydza na każdą tonę wyprodukowanego ziarna wraz ze słomą pobiera 40-60 g cynku. Te potrzeby w prosty sposób można bardzo efektywnie pokryć dzięki zastosowaniu preparatu CornSTART, który w każdym litrze zawiera aż 155 g łatwo przyswajalnego cynku. Najbardziej przeze mnie rekomendowana dawka to 2 x 1,5 l/ha, zastosowana tak, aby zabiegi zakończyć najpóźniej w fazie 5-6 liścia kukurydzy.

Autor badania i artykułu 

Dr inż. Bartosz Ridiger

Agronom Promotor regionu Północny Zachód